Türkçe'nin ortografisi, diğer dillere kıyasen dili yazıya aktarmakta çok iyi olsa da, halen daha elimizde çok fazla problem var.
Evet, Türkçe, latin alfabesine geçeli 100 yıl oldu. Ve bugün dünyada bir yazı dili olarak kayda değer bir konuma ulaşıldığı söylenebilir. Peki 100 yıl önce yaratılan bu latin alfabesi modifiyesi, daha da iyi bir hâle getirilebilir mi? Bu yazıda bunu tartışmak istiyorum. Bunların neredeyse hepsi, çocukluğumda okuma yazma öğrenirken yaşadığım gerçek sorunlar veya kafamda oluşan sorular. Öncelikle konuşma dilinde olan fonetik farklılıkların yazı diline kusursuz biçimde aktarılmaması sorununa gelelim.
Bu gerçekten bir facia. Öncelikle anlatmaya çalıştığım şeyi bilmeyenler için açayım. Palatalize olma olayını aslında hepiniz biliyorsunuz ama büyük ihtimalle terimi bugüne kadar bilmiyordunuz. O ünlü örnekle açıklayalım; Kar ve Kâr. Uzun ünlüler ise katil kelimesindeki uzun a sesindeki gibi uzayan ünlüler. Ama düzeltme işaretinin görevi ne palatalize olan ünsüzleri sonraki ünlüye şapka koyarak göstermek, ne de uzun ünlüyü belirtmek. Bu işaret TDK'ye göre yalnızca birbirine yazılış olarak benzeyen ama okunuşu farklı olan kelimeleri ayırt etmek için kullanılıyor. Gerçekten saniyede kaç kilometre hızla facepalm yapsam bilemiyorum.
Palatalize olan ünsüzler için ünsüzden sonra y eklemek: Kar ve Kâr ----> Kar ve Kyar
Uzun ünlüler için şapka eklemek: Katil, Adil, Şehadet ----> Kâtil, Âdil, Şehâdet
Hem Palatalize ünsüz hem de uzun ünlü içeren örnek: Agah ----> Âgyah
J harfi, kanımca Türkçe Ortografideki en büyük sorunlardan birisi. Gelin birlikte düşünelim.
Öncelikle şu bağlantıyı anlamanızı istiyorum. S ve Z dilinizin aynı konumda çıkardığı, yalnızca ötümlü mü ötümsüz mü olduğuna göre sesi değişen iki ses. Türkçe Ortografide ötümlü olan [ʃ] sesi Ş harfiyle ifade ediliyor, Ş'nin tıpkı S-Z deki gibi karşılığı olan ötümsüz varyantı J ise Kuyruklu Z olması beklenirken J ile ifade ediliyor. Ortografinin kalan her yerine bu tür şeyler düzenli olmasına rağmen sadece bu tarafta bu düzenin bozulması çok saçma. Bu muhtemelen sadece ve sadece Fransızca'ya özenildiği için yapılmış bir şey. Çünkü zaten J harfi aslen i'den geliyor ve şu an latin alfabesi kullanan dillerin çoğunda olduğu gibi asıl olarak türkçedeki y sesini temsil ediyor. Eğer j'nin Kuyruklu Z olmasını başka ortografiler de öyle yapıyor justify etmem gerekiyorsa, çoğu latin alfabesi kullanan slav dilinde ş-j nin š-ž olmasını örnek verebilirim
J harfi yerine Kuyruklu Z.
İsteyenler Y yerine alternatif olarak kullanabilir.
Aʐdar: Âgyah, benimle şirketinin kyârını paylaşır mısın?
Agyâh: Sikkim'e kadar yolun var.
Dünyâ üzerindeki bazı ülkeler, eğer ki cumhurbaşkanı adayı olmaya karar verirseniz size 30 yıl önce verdiği bir diplomayı hukuksuz bir şekilde iptâl ettirip, size uydurma bir yolsuzluk / teröre yardım dâvâsı açtırabilir, sizi de bu gerekçe ile tutuklayıp dâvânız sonuçlanana kadar cezâevinde tutabilir. Hatta sizi savunmak için mahkemeye giden avukatınızı da hukuksuz şekilde tutuklayabilir. Başkası böyle bir olay yaşarsa anayasal haklarınızı kullanıp hak, hukuk ve âdâlet için sokağa çıkarsanız polisler insanları kadın çocuk demeden darp edebilir, göz altına aldırtabilir, eyleme katılmışsanız hukuksuz biçimde hapse de sokulabilirsiniz. Tüm bu zulüm ise bunu yapan hükyûmetin ve polislerin yanına kyar kalabilir. Eğer sizin ülkenizde böyle bir olay olmasını istemiyorsanız, böyle bir olay olması durumunda çok geç olmadan anayasal haklarınızı kullanıp sokağa çıkıp eylem yapabilir, greve başlayabilir, otokratik düzeninizi destekleyen şirketleri boykot edebilirsiniz.
Aʐdar: Âgjah, benimle şirketinin kjârını pajlaşır mısın?
Agjâh: Sikkim'e kadar jolun var.
Dünjâ üzerindeki bazı ülkeler, eğer ki cumhurbaşkanı adajı olmaja karar verirseniz size 30 jıl önce verdiği bir diplomajı hukuksuz bir şekilde iptâl ettirip, size ujdurma bir jolsuzluk / teröre jardım dâvâsı açtırabilir, sizi de bu gerekçe ile tutuklajıp dâvânız sonuçlanana kadar cezâevinde tutabilir. Hatta sizi savunmak için mahkemeje giden avukatınızı da hukuksuz şekilde tutuklajabilir. Başkası böjle bir olaj jaşarsa anajasal haklarınızı kullanıp hak, hukuk ve âdâlet için sokağa çıkarsanız polisler insanları kadın çocuk demeden darp edebilir, göz altına aldırtabilir, ejleme katılmışsanız hukuksuz biçimde hapse de sokulabilirsiniz. Tüm bu zulüm ise bunu japan hükjûmetin ve polislerin janına kjar kalabilir. Eğer sizin ülkenizde böjle bir olaj olmasını istemijorsanız, böjle bir olaj olması durumunda çok geç olmadan anajasal haklarınızı kullanıp sokağa çıkıp ejlem japabilir, greve başlajabilir, otokratik düzeninizi desteklejen şirketleri bojkot edebilirsiniz.
Şapkalı işaretleri bilgisayarda nasıl yazacağım diye merak eden arkadaşlar varsa, türkçe klavyelerde [shift]+[3] tuşlarına aynı anda basıp istediğiniz ünlüye basabilirsiniz. örnek [shift]+[3],[a] = â